تصويرسازي ازنگاه ليلا رخشي قاضياني

يكي از ويژگي هاي تصويرگري ادبيات كودكان در اين دوره ، چاپ تصويرهاي رنگي در كتاب ها و نشريه هاي كودكان است . ورود رنگ به كتاب هاي كودكان كه از تفكيك رنگ به شيوه دستي آغاز شد ، سپس به تفكيك رنگ به شيوه عكاسي رسيد و تا چاپ با دستگاه هاي افست پيش رفت ، توانست تحول بزرگي در تصويرگري كتاب هاي كودكان به وجود آورد . پيشينه چاپ رنگي در كتاب هاي كودكان به چند كتاب درسي درآغاز دهه نخستين اين دوره باز مي گردد . يكي ازنخستين كتاب هاي درسي رنگي براي كودكان ، كتاب دانش جديد رمزي اثر ميرزاحسين خان رمزي ، 1342 ق ./1302 ش . است كه به شيوه گراوري به چاپ رسيده است .

در چاپ گراوري ، تصويرها روي صفحه هاي چوبي يا فلزي حكاكي و رنگ ها به شيوه دستي آماده مي شدند وبرروي هم به چاپ مي رسيدند . چاپ رنگي در آن دوره ، كاري تازه و بسيارپرزحمت بود . تصويرهاي كتاب كه كودكان رابا جانوران ، ميوه ها و سبزي هاي گوناگون آشنا مي كنند ، به سبكي واقعگرا با طراحي هاي دقيق و سايه روشن هاي كامل كشيده شده اند . نام تصويرگر نيامده است و به نظر مي رسد كه برخي از آن ها گرتهبرداري از كتاب هاي خارجي باشند . درپايان يكي از صفحه ها كه پرندگان گوناگون را به كودكان مي شناساند ، جدول رنگي براي آموزش رنگ ها وجود دارد . از نمونه هاي رنگي ديگر به شيوه چاپ گراوري مي توان به كتاب اول دبستان اشاره كرد كه درسال 1308 از سوي وزارت معارف منتشر شد . دراين كتاب در كنار تصويرهاي سياه وسفيد ، برخي تصويرهاي رنگي نيز به چاپ رسيده اند . افزون برشمار اندكي از نمونه هاي رنگي كتاب هاي درسي ، چند كتاب كودك با تصويرهاي رنگي به شيوه چاپ گراوري به چاپ رسيدند . محمود جوادي پور از تصويرگران تواناي اين دوره كه آثار در خور توجهي از او به يادگار مانده است ، درباره شيوه كار تصويرگران و كليشه سازان در اين گونه چاپ هاي رنگي مي گويد : تصويرگر ابتدا تصوير را به شكل سياه و سفيد با دوركشي هاي مشخص آماده مي كرد و همراه با نمونه رنگي آن به چاپخانه مي سپرد . كليشه ساز ، اين تصويررا برروي فلز حكاكي مي كرد . ابتدا يك چاپ اصلي مي گرفت و سپس براي گذاشتن رنگ جاهايي رابا اسي حذف مي كرد و جاهايي را هم ترام مي داد . چاپگر همچنين با توجه به رنگ هاي موجوددر هر تصوير رنگ هايي را جداگانه آماده مي ساخت و در هر نوبت چاپ ، رنگي را برروي تصويرسياه و سفيد اوليه مي افزود . گاه در برخي از چاپخانه ها براي آنكه تصويرها نمو رنگي طبيعي تري داشته باشند ، تعداد رنگ هايي را كه بايد روي هم يا كنار هم قرار مي گرفت ، بيشتر مي كردند . البته دراين صورت هزينه چاپ بيشتر مي شد . به همين سبب برخي از ناشران زير باراين اضافه هزينه نمي رفتند . گاه در اين چاپ هاي رنگي براي اينكه سايه وروشن به وجود آيد و همه رنگ ها تخت نباشد ، ترام هم مي دادند . در ارزيابي تصويرهاي رنگي اين گروه از كتاب ها ، به سبب همكاري تنگاتنگ تصويرگر با كليشه ساز وكار پرزحمت و دقيق كليشه ساز در چاپ تصوير ، نمي توان نقش كليشه ساز راناديده انگاشت .